Դեղին գետ (Չինաստան)

Հուանհեն, որ չինարենից թարգմանած նշանակում է «դեղին գետ», իր մեծությամբ Չիանստանի 2-րդ գետն է։Հուանհեին դեղին երանգավորում են հաղորդում ջրի հոսքի հետ գետում հայտնված դեղին ավազները։ Հուանհեն սկիզբ է առնում Տիբեթյան լեռներից ու թափվում է Դեղին ծով, որն իր անունն ստացել է Հուանհե (դեղին գետ) անունից։Հուանհե գետը սահմանազատված է հսկայական պատնեշներով, որ ձգվում են մոտ 5000 կմ։ Ջրապատնեշների խաթարման հետևանքով աղետալի ջրհեղեղներ են եղել, որ բազում մարդկանց մահվան պատճառ են դարձել։ Այդ իսկ պատճառով Հուանհե գետը «Չինաստանի պատուհաս» անունն է ստացել։ 602թ. մինչ մեր օրերը գետի հունը 26 անգամ փոխվել է, իսկ գետը սահմանազատող պատնեշները 1573 անգամ խաթարվել են։
1938թ. Չին-ճապոնական պատերազմի ժամանակ ճապոնական զորքերի առաջխաղացումը կանխելու նպատակով Չինաստանի ազգայնական կառավարության հրամանով երկրի կենտրոնական հատվածում` Հուանհե գետի ավազանում, արհեստական ջրհեղեղ է իրականացվել։ Այդ ջրհեղեղը «պատմության բնապահպանական պատերազմի մեծագույն ակտ» անվանումն է ստացել։ Ջրհեղեղի արդյունքում 1000-ավոր գյուղեր են ջրի տակ հայտնվել, միլիոնավոր մարդիկ փախստական են դարձել։ Ըստ պաշտոնական տվյալների` ջրհեղեղի հետևանքով ավելի քան 800 հազ. մարդ է մահացել։Հուանհե գետն ավելի քան 140 մլն մարդու ապահովում է խմելու ջրով։

Գետի նպատակի նկարագրություն

Ասիայի ժողովուրդը միշտ բնակություն է հաստատել Դեղին գետին մոտ և շարունակում է քաղաքներ կառուցել դրա դելտայում ՝ չնայած ջրհեղեղի հաճախականությանը: Հինավուրց ժամանակներից սկսած, աղետները ոչ միայն բնական բնույթ ունեին, այլ նաև պատճառվում էին մարդկանց կողմից ռազմական գործողությունների ընթացքում: Դեղին գետի վերաբերյալ վերջին մի քանի հազարամյակների ընթացքում գոյություն ունեն հետևյալ տվյալները.

• գետի հունը փոփոխվել է շուրջ 26 անգամ, որից 9-ը համարվում են խոշոր հերթափոխեր.
• եղել է ավելի քան 1500 ջրհեղեղ;
• ամենամեծ ջրհեղեղներից մեկը 11-ին հանգեցրեց Սին դինաստիայի անհետացմանը.
• մեծ ջրհեղեղը սով և բազմաթիվ հիվանդություններ առաջացրեց:

Այսօր երկրի բնակիչները սովորել են հաղթահարել Դեղին գետի վարքը: Ձմռանը աղբյուրի սառեցված բլոկները պայթեցնում են: Ամբողջ ալիքի երկայնքով տեղադրված են ամբարտակներ, որոնք կարգավորում են ջրի մակարդակը ՝ կախված սեզոնից: Այն վայրերում, որտեղ գետը հոսում է ամենաբարձր արագությամբ, տեղադրվել են հիդրոէլեկտրակայաններ, դրանց շահագործման եղանակը խնամքով վերահսկվում է: Բացի այդ, բնական ռեսուրսների օգտագործումը ուղղված է դաշտերի ոռոգմանը և խմելու ջրի ապահովմանը: